ŞÖYLEŞİ
XLARGE YAŞAM – Merhabalar, bugün XLARGE YAŞAM olarak son
dönemlerde obez bireylerin yine sıklıkla karşılaşmaya başladıkları ayrımcılıkları;
İnsan Kaynakları, Çalışma hayatında uygulanan Mobbing ve İşe Alım ve İşten çıkarma
başlıkları altında Av. Ali Emre DEŞAT’a soruyoruz. Çalışma hayatında
Şirketlerin İnsan Kaynakları Birimleri obez çalışan adaylarına yönelik
ayrımcılıkla karşılaşıyorlar. Buna yönelik olarak hukukumuzda işe alımlara
yönelik ayrımcılığı önleyici bir düzenleme buluyor mu?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Türk Hukuku’nda işe alımlara yönelik
çalışan adaylarının haklarının korunması noktasında spesifik bir düzenleme
bulunmamaktadır. Ancak çalışma düzenleyen 4857 sayılı İş Kanunu’ndaki genel
düzenlemelerden yola çıkarak yorum yapabiliriz.
XLARGE YAŞAM – İşe alınama yönelik genel düzenlemeler
hakkında kısa bir bilgi verebilir misiniz?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Büyük şirketlerde işe alım süreci İnsan
Kaynakları şirketlerinin eleman arayan şirketler ile çalışan adaylarını bir
araya getiren İnternet Sitelerine müracaat ile başlıyor. Bu sitelerde adaylara
kendilerini ve kualifikasyonlarına yönelik detaylı bir CV hazırlamalarına
yönelik alt yapı bulunuyor. Ülkemizde ayrımcılık maalesef sadece obezlere
yönelik değil kadın-erkek, evli-bekar, çocuklu-çocuksuz, esnek-esnek olmayan
çalışmasına yönelik çalışabilecek tüm adaylara yönelik oluyor. Kanunlarımızda
ve Yüksek Yargı kararlarında eşit işe eşit ücret ve ayrımcılık yapılmamasına
yönelik genel düzenleme bulunmaktadır.
XLARGE YAŞAM – Peki bu düzenlemeler herkese eşit olarak
uygulanmakta mıdır?
AV. ALİ EMRE DEŞAT - Bireysel bakış açıları kanunların
uygulanmasında takdir hakkının yukarıda belirtmiş olduğum azınlıklarla beraber sırf
obezlere yönelik de ayrımcılık yapılmasına sebebiyet verebilmektedir.
XLARGE YAŞAM – Türkiye
nüfusunun %43’ü obezdir. İşi alınma aşamasını geçmiş olan obez bireyler iş
yerlerinde ne tür sorunlar yaşamaktadırlar?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Obez bireylerin estetik kaygılarla
işe alınmadığı gerçeği ile karşı karşıyayız. Nitelikli olan obez bireyler iş
tanımına uygun işe alındıklarında diğer adaylar arasında sivrildiklerinde
alternatif aday bulunmadığında işe alınmaktadırlar. Estetik kaygılarla hareket
eden İK uzmanları elemeler sonrasında tercihlerini obez olmayan adayları seçmek
suretiyle ayrımcılık yapmaktadırlar. Obez bireyler de sancılı geçen işe alım
süreçlerinde ayrımcılığa maruz kaldıklarını bildiklerini için iş koşullarına yönelik tavizlerde bulunmak durumunda
kalabilmektedirler. Bu tavizler çalışma süresi ilerledikçe kademeli olarak
artmakta; çalışanın iş tanımında yer almayan işler de çalışana yükletilmeye
çalışılabilmektedir. İş tanımının dışında işleri yapmaya zorlanabilen obez
çalışanlar bu durumu reddettiklerinde ya iş sözleşmelerinin sonlandırılması
tehdidi ile karşı karşıya kalmakta ya da iş sözleşmesi feshedilmemek suretiyle mobbinge
maruz bırakılmak suretiyle iş sözleşmelerinin kendilerinin feshetmesi ve
tazminat işten çıkarılmaya yönelik koşullar maruz bırakılmaktadırlar. Kilit
personel durumunda obez bireyler haliyle daha az baskı ile karşılaşmaktadır.
XLARGE YAŞAM – İş yerinde ayrımcılığa maruz kalan obez
bireylerin hakları nelerdir?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Obez çalışan diğer çalışanlar gibi
iş tanımlarının dışındaki işleri yapmaya zorlanırlarsa bunu reddetme hakkına
yasal olarak sahiptirler. Aynı husus mobbing hakkında da geçerlidir. Mobbing
dışında sözlü taciz gibi durumlarla da sık sık karşılaşılmaktadır. Bu durum iş
sözleşmesinin çalışan tarafından haklı sebepler feshedilmesi hakkını doğurur.
XLARGE YAŞAM – Mobbing sebebiyle ayrımcılığa maruz kalan
çalışanların nasıl bir yol izlemesi gerekir?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Öncelikle doğrudan işten çıkmak
suretiyle iş sözleşmelerini sonlandırmaları çalışan obez birey açısından hak
kaybına uğramalarına sebebiyet verebilir. İş Hukuku’nda çalışanın ve işverenin
hangi haklara sahip olduğu detayları olarak düzenlenmiştir. Ancak bunlara tek
tek sayabilecek durumda değiliz. Konusunun uzmanı olan bir avukat ile hareket
edilmesi çalışan birey açısından hak kayıplarının önüne geçilmesini sağlar.
XLARGE YAŞAM – İşyerindeki fiziksel koşulların obez
çalışanlara uygun hale getirilmesine ilişkin bir yasal düzenleme var mıdır?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Kanunlarımızda eski hükümlülere,
engellilere, bayan çalışan gibi gruplara göreceli ayrımcılık yapılmak suretiyle
belli hakları bulunmaktadır. Obez çalışanlara yönelik haklar yasalarda ayrıca
düzenlenmemiştir. Ancak vücut kitle indeksi belirli bir miktarın üzerinde yani
morbid obez sınırı üzerinde olanlar engelli raporu alabilmektedir. Bu
bireylerin çalıştırılmaları işyerleri için teşvik almalarını sağlamaktadır.
Ancak işyerleri ayrımcılık yaparak bu tür çalışanları almamaya yönelik bir
politika izlediklerinden zorunlu olarak aldıkları obez çalışanlara da gerekli
fiziksel koşulları temin etmemektedirler. Örneğin çalışanın işyerinde
kullanacağı ofis koltuğu obez olmayan birey ile aynı olamaz. Örnekten yola
çıkarak işyerinin obez çalışana yönelik konforlu bir ofis çalışma alanı temin
etme zorunluluğu vardır. Bu zorunluluk yasalarla birlikte genel hukuk
kurullarının temelini oluşturan iyi niyet kurallarından doğmaktadır.
XLARGE YAŞAM – Son olarak obez çalışanlara genel iş
yaşamında hukuki haklarının zedelenmemesi için neler tavsiye edersiniz?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Çalışanların ayrım yapılmaksızın
eşit koşullarda çalıştırılmasının esas olduğunu belirtmiştik. Ancak farklı olan
bireylerin kendi farklılıklarından dolayı ayrımcılığa uğrayabilme
ihtimallerinin yüksek bir olasılık olduğu dikkate alındığında, obez çalışanlara,
işyerini yaparken biraz daha özenli olmalarını öneririm. Bunun sebebi zaten
kendileri büyük zorlukları aşarak bir yerlere geldikleri için konumlarına
yönelik alternatif bulunduğunda ilk vazgeçilebilir durumda kalabilmektedir.
İşini titiz yapan bir çalışan kolay kolay işini kaybetmez. Ayrımcılığa uğrayan
çalışan üzerine uygulanan baskının dava yolunda ispatında zorluk çekebilmektedir.
İş arkadaşları ile iyi geçinmiş olması tek başına dava aşamasında yeterlik
olmaktadır. İspat Hukuku açısından obez çalışanın mobbing kaynaklı davasında
tanık bulmakta sıkıntı yaşaması kuvvetle muhtemeldir. Diğer iş davalarında
olduğu gibi obezite kaynaklı mobbing davalarında davadaki haklılığın ispatı
açısından zorluk çekilebileceğinin farkında olunması gerekir. Hemen köprülerin atılması yönünde bir yol
tercih etmektense işyeri ve işverenle ilişkilerin rehabilite edilmesine yönelik
çabalar sarf edilmesi gerek çalışan gerekse işveren açısından öncelik arz
etmektedir. Çalışma dünyasında işveren ile çalışanın birbirlerine muhtaç olduğu
unutulmamalıdır. Ekip ruhu bunu gerektirmektedir. Çalışan fiziksel görünümü
değil zihinsel yeteneklerinin önemli olduğu unutulmamalıdır.
XLARGE YAŞAM – Sorularımıza samimi olarak cevap
verdiğiniz ve XLARGE YAŞAM olarak obez bireylerin daha çok hayata katılarak üretken
bireyler haline gelmelerine katkılarınız için teşekkür ederiz.