Alacağın
temliki borçlar kanununda
düzenmiş bir özel hukuk müessesesidir. Temlik sözleşmeye, mirasa veya mahkeme
kararına dayanır. Bu sözleşme iki taraftan oluşur; alacağı temlik eden ve
temlik alan.
Alacaklı
alacağını borçludan tahsil eder. Alacak devredildiğinde alacaklı değiştiği için
borçlu borcunu yeni alacaklıya yani alacağı temlik alana ödemek durumundadır.
Alacaklının
alacağı temlik aldığında borçluya temlik konusunda bilgi verilir. Bu
bilgilendirmenin amacı borçlunun borcunu yeni alacaklıya ödenmesi için
uyarmaktır. Temlik konusunda bilgilendirilen borçlu eski alacaklıya ödeme
yaparsa borçtan kurtulmaz. Talep halinde yeni alacaklıya ödeme yapmak
zorundadır.
Alacağın
Temliki Türleri
Türk
hukukunda alacağın temliki ile genel olarak üç şekilde karşılaşırız:
a. Alacağın Sözleşme
ile Temliki: Alacaklı sözleşme ile alacağını başka birine devreder. Kıymetli
evrakın ciro ile devredilmesi aslında alacağın temlikinin özel bir şeklidir.
Ciro ile alacaklı değişmekle beraber eski alacaklıdan borcun ödenmesinin
istenilebilmesi ciro işlemini alacağın temlikinden ayırır. Son yıllarda en sık
karşılaşılan alacağım sözleşme ile temlikine bankaların sahip oldukları icra
dosyalarını varlık yönetim şirketlerine devredilmesi ile karşılaşmaktayız.
Banka tahsil edemediği alacağını varlık yönetim şirketine satar. Satış
karşılığında belirli bir gelir elde eder. Ayrıca banka işlemi için ayırmak
zorunda olduğu karşılık tabir edilen para serbest hale gelir. Yani banka bir
taşla iki kuş vurmuş olur. Banka borçlusu artık borcunu varlık yönetim
şirketine ödeyecektir. Müteahhitlerin ihale makamından olan alacaklarını
taşeronlara devretmesi diğer bir örnek olarak sık sık karşımıza çıkar.
b.
Alacağın Miras
Yoluyla Temliki: Muris vefat eder. Mirasçılar mirasçılık belgesi temin ederler.
Sıra murisin malvarlığının paylaşılmasına gelir. Mirasçılar intikal dediğimiz
işlemi gerçekleştirirler. Sık karşılaşılanı murisin taşınmazındaki kiracının
durumudur. Muris ölmeden önce kiracı kirasını murisin banka hesabına
yatırmaktadır. İntikal işlemleri sonrasında kiracı kirayı murisin mirasçılarının
hesabına ayrı ayrı yatıracaktır.
c. Alacağın Mahkeme
Kararıyla Temliki: Temlik işlemi bu türde mahkeme kararına dayalı yapılır. Yine
miras hukukundaki veraset ilamı mahkeme kararına örnek olarak gösterilebilir.
Borçlu
alacağını eski alacaklıya yani alacağı temlik edene öderse ne olur? Burada medeni
hukukunun iyi niyete ilişkin kuralı gündeme gelir. Borçlunun iyiniyetli ödeme
yaptığını ispatlama gerekir. İyi niyet borçlunun temlikten haberdar olmadığını
veya temlik edeni alacaklı sandığını ispatlama gerekir.
Sonuç
olarak öyle veya böyle bir icra takibinin veya bir alacak ilişkisinin tarafı
isek alacaklı olarak alacağımızın kalmadığı yani alacamızı devrettiğimiz
konusunda borçluyu bilgilendirmek durumundayız. Aynı şekilde borçlu konumunda
isek alacaklının alacak hakkının temlik edilip edilmediğini ara sıra kontrol
etmek durumundayız.